Czy ZUS wypłaci rentę po zmarłym mężu czy tylko część emerytury?

Jakie świadczenie należy się wdowie?

Zgodnie z treścią art. 65 ust. 1 ustawy emerytalnej: „Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń”.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) – renta rodzina to procent każdego świadczenia, do którego nabył prawo zmarły mąż, niezależnie od tego, czy zostało ono potwierdzone decyzją organu rentowego.

Za takim stanowiskiem przemawia konstrukcja instytucji renty rodzinnej wskazująca, że jest ona świadczeniem pochodnym świadczenia, jakie przysługiwałoby osobie zmarłej. Chodzi o to, aby podstawą obliczenia renty rodzinnej było świadczenie osoby zmarłej w wysokości takiej, jaką osoba ta otrzymywałaby, gdyby żyła. Między innymi w ten sposób realizuje się też przecież ochrona ubezpieczeniowa związana z ryzykiem utraty żywiciela. Świadczenia w systemie zdefiniowanego świadczenia (czyli według tak zwanych starych zasad) w zakresie nabycia prawa i wymiaru świadczenia związane są ze stażem ubezpieczeniowym.

Jednak zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy emerytalnej – renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Wedle art. 73 ust. 1 pkt 1 – renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, zaś stosownie do ust. 2 – za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Regułą prawa ubezpieczenia społecznego jest wypłata jednego świadczenia – wyższego lub wybranego przez uprawnionego. Wyjątek od tej zasady dotyczy zbiegu prawa do emerytury i renty o charakterze odszkodowawczym. Renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym natury alimentacyjnej. Przewidują je zarówno ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 1998 r. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), powoływana dalej jako „ustawa emerytalna” lub „ustawa”, jak też ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz. U. 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), powoływana dalej jako „ustawa wypadkowa”. Jeśli śmieć męża nie pozostawała w związku z wypadkiem przy pracy, a zatem podstawę prawną przyznania emerytury stanowi art. 73 ust. 1 ustawy emerytalnej. Przepis ten określa podstawę ustalenia renty rodzinnej, przyjmując, że jest nią kwota świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, zaś za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uznaje kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (ust. 2). Zmarły nie pobierał renty na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, lecz emeryturę. Od kwoty emerytury przysługującej zmarłemu należy zatem ustalić wysokość renty rodzinnej jego żony.

Zobacz również: Dziedziczenie środków z ZUS

Renta rodzinna dla wdowy

Prawo do renty rodzinnej, a pośrednio sposobu ustalania podstawy wymiaru tego świadczenia i sprowadza się do wykładni ustawowych zwrotów „świadczenie, które przysługiwałoby zmarłemu” (art. 73 ust. 1 ustawy emerytalnej) oraz „kwota świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu” (art. 73 ust. 2 ustawy).

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 r. Nr 137 poz. 887 ze zm.) przewiduje w art. 1 cztery odrębne ubezpieczenia społeczne – emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, stanowiąc w art. 2 ust. 2, że „rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych, warunki nabywania do nich prawa oraz zasady i tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy”. Ze względów technicznych świadczenia z odrębnych rodzajowo ubezpieczeń emerytalnego i rentowego uregulowane zostały w jednym akcie prawnym – w ustawie z 17 grudnia 1998 r. W istocie więc przepisy art. 65-74 ustawy emerytalnej dotyczą renty rodzinnej jako świadczenia i z ubezpieczenia emerytalnego i z ubezpieczenia rentowego. To tłumaczy użycie w art. 65 ust. 1 oraz w art. 73 ust. 2 łącznika „lub”, zaś w art. 73 ust. 1 liczby pojedynczej terminu „świadczenie”. Warto przy tym odnotować, że art. 29 ustawy wypadkowej odsyła w sprawach renty rodzinnej nieuregulowanych w ustawie do odpowiednio stosowanych przepisów ustawy emerytalnej. Zakres regulacji renty rodzinnej jest w ustawie wypadkowej niezbyt szeroki i dotyczy w istocie kręgu podmiotów uprawnionych (art. 26 ust. 2) oraz wysokości (art. 27).

Prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu przysługuje wyłącznie osobom uprawnionym do tych świadczeń.

Nawet gdyby nabyła Pani prawo do renty rodzinnej na podstawie przepisów obu ustaw – emerytalnej i wypadkowej, jedno z tych świadczeń nie byłoby Pani wypłacane.

Z art. 24 ustawy wypadkowej wynika, że w sposób określony w punktach 1 i 2 ustępu 1 (cała renta i pół emerytury lub cała emerytura i połowa renty) wypłacane są świadczenia osobie uprawnionej „do renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy” oraz „do emerytury na podstawie innych przepisów”. W przypadku zbiegu prawa „do renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy oraz do innych świadczeń o charakterze rentowym” wypłaca się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane (ust. 3).

Odnosząc to do Pani pytania – renta rodzinna będzie obliczona z jednego świadczenia – emerytalnego. Reasumując: otrzyma Pani 85% z emerytury męża, chyba że śmierć związana była z wypadkiem.

Zobacz również: Rozwód z orzeczeniem o winie a emerytura

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼