Odmowa ponownego obliczenia świadczenia emerytalno-rentowego, co zrobić?

Przejście na emeryturę

Przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewidują różne zasady przechodzenia na emeryturę w zależności od wieku uprawnionego ubezpieczonego, a także różne sposoby liczenia tych emerytur. Dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. prawo do emerytury określa art. 27 ustawy. Zgodnie z tym przepisem „ubezpieczonym urodzonym przed w/w datą przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny określony w punkcie 1;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a”.

Natomiast art. 28 ustawy przewiduje, że „ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2 przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny, wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn”.

W myśl art. 10 ust. 1 ustawy „przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
– jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5–7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu”.

Zgodnie z przepisem art. 53 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych „emerytura wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych”.

Okresy składkowe i nieskładkowe, staż

Okresy wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS służą wyłącznie do uzupełnienia brakującego stażu ubezpieczeniowego, wymaganego do przyznania emerytury, co oznacza, że bierze się je pod uwagę dopiero po uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych przez wnioskodawcę okresów składkowych i nieskładkowych. Wreszcie uwzględnia się je w wymiarze niezbędnym do uzupełnienia brakującego stażu ubezpieczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02 października 2008 r., sygn. akt III UK 49/08).

Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt II UK 19/09, w którym również uznał, że ubezpieczony, który posiada mniej okresów składkowych i nieskładkowych niż wymagane, może skorzystać z posiadanych okresów rolnych z art. 10, ale tylko do uzupełnienia okresu wymaganego do nabycia emerytury przewidzianej w przepisach ustawy emerytalnej.

Regulacja ta umożliwia zatem ubezpieczonym, którzy nie mogą wykazać określonego okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do nabycia prawa do emerytury – zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym. 

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r., sygn. akt I UK 166/05, podkreślono, że jeśli ubezpieczony nie posiada wymaganego okresu ubezpieczenia, to może okresy składkowe i nieskładkowe uzupełnić pracą w gospodarstwie rolnym, jednak tylko po to, aby uzyskać świadczenie, a nie po to aby je podwyższyć (także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 09 października 2012 r., sygn. akt III AUa 147/12).

Jeśli udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe były wystarczające do przyznania prawa do emerytury, nie ma podstaw prawnych do dodatkowego uwzględnienia w stażu ubezpieczeniowym okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Zasady kształtowania prawa do emerytury przysługującej z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych uwzględniają postulat zachowania słusznych i sprawiedliwych proporcji pomiędzy wielkością (wysokością) tej emerytury a stażem emerytalnym rozumianym jako okres opłacania składki. W powszechnym systemie ubezpieczenia zarówno prawo do świadczeń jak i ich wysokość są co do zasady ekwiwalentne do ciężarów ponoszonych przez ubezpieczonych i płatników składek (zasada wzajemności). Zasadę tę odzwierciedla art. 15 ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie z którym podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenia emerytalno-rentowe) z określonych lat. Praca rolnicza pozostaje poza tym systemem i może być uwzględniana przy ustalaniu prawa do przysługujących z niego świadczeń i ich wysokości wyłącznie wyjątkowo, w zakresie określonym w ustawie o emeryturach i rentach (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP). Dlatego w sytuacji, gdy okres podlegania powszechnemu systemowi ubezpieczenia społecznego jest krótki, świadczenie oblicza się z uwzględnieniem ograniczenia wynikającego z art. 56 ust. 1 ustawy. W świetle tych wywodów za całkowicie chybione uznać należy apelacyjne zarzuty naruszenia Konstytucji RP. Obowiązkiem Sądu, wynikającym z art. 7 Konstytucji RP, jest działanie na podstawie i w granicach prawa, a co za tym idzie stosowanie obowiązującego przepisu art. 56 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Kolejnym krokiem jest odwołanie do sądu od decyzji, zgodnie z pouczeniem. Obawiam się więc, że odwołanie do sądu nie przyniesie spodziewanego skutku. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dopuszcza jedynie wyjątkowo i w ograniczonym zakresie („w zakresie niezbędnym do uzupełnienia” wymaganego do przyznania emerytury w wypadku ubezpieczenia pracowniczego tzw. okresu składkowego i nieskładkowego) możliwość traktowania okresów pracy w gospodarstwie rolnym „jak okresów składkowych” w ramach ubezpieczenia pracowniczego, powinien być on interpretowany i stosowany w sposób restryktywny. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe okresami pracy w gospodarstwie rolnym wyłącznie posiłkowo, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu od którego zależy prawo do emerytury, ale nie w celu podwyższenia tych świadczeń.

Zwiększenie emerytury po przeliczeniu

Zwiększenie emerytury może mieć miejsce tylko w przypadku emerytury obliczonej na nowych zasadach. W uzasadnieniu wyroku z dnia 3 października 2012 r., sygn. akt III UZP 4/12, Sąd Najwyższy podkreślił, że wysokość emerytury ustalonej w formule zdefiniowanej składki ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników. Ustawodawca i tym razem zastrzegł, że emerytura ulega zwiększeniu wyłącznie za okresy opłacania składek. Opłacanie tych składek ma wpływ na wysokość emerytury kapitałowej, pod warunkiem jednakże, iż ubezpieczony nie ma ustalonego prawa do emerytury rolniczej, a w konsekwencji legitymuje się okresem ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki (okresem uzupełniającym, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej) – krótszym niż 25 lat. Przedmiotowe zwiększenie nie przysługuje zarówno w przypadku ustalenia (potwierdzenia) decyzją prawa do emerytury rolniczej, jak i samego spełnienia warunków tego prawa (ust. 2).

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼