Praca za granicą a składki w Polsce, co musisz wiedzieć?

Dwa tytułu ubezpieczenia w ZUS-ie

W pierwszej kolejności wskazać należy, że aktualnie w Pani przypadku następuje tzw. zbieg tytułów do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Kwestie zbiegu reguluje art. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009). Zbieg polega na tym, że Pani jako ubezpieczona spełnia warunki do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowego z dwóch tytułów, tj. ze stosunku pracy, gdzie aktualnie przebywa Pani na urlopie (i otrzymuje Pani wynagrodzenie), oraz z drugiego, tj. z uwagi na prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej. Jeżeli Pani jako pracownik jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, to zawsze obowiązkowym tytułem do ubezpieczenia jest stosunek pracy. O tym, czy takim tytułem jest również pozarolnicza działalność gospodarcza, decyduje wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ze stosunku pracy. W sytuacji, gdy ta podstawa w przeliczeniu na okres miesiąca jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia, pozarolnicza działalność gospodarcza jest tytułem dobrowolnym do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego.

Natomiast jeżeli jest niższa, to ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe również z jej tytułu. Zatem ubezpieczony, który pozostaje w stosunku pracy i prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, z tytułu tej działalności objęty jest obowiązkiem ubezpieczeń społecznych tylko wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli umowa o pracę gwarantuje pracownikowi wynagrodzenie co najmniej równe kwocie minimalnego wynagrodzenia z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczony podlega dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, nawet jeżeli w danym miesiącu nie osiągnął przychodu ze stosunku pracy w wysokości co najmniej równej minimalnemu wynagrodzeniu.

Urlop bezpłatny a składki

Zgodnie z art. 174 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r., poz. 1510) na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Udzielenie przez pracodawcę urlopu bezpłatnego pracownikowi na jego pisemny wniosek jest w istocie umową, w której pracodawca zobowiązuje się zwolnić pracownika z obowiązku wykonywania pracy przez określony czas, a pracownik rezygnuje z korzystania z prawa jej wykonywania w tym okresie. Niestety w okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie społecznego. Zgodnie bowiem z art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009) „obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku”. Okres urlopu bezpłatnego to okres niejako zawieszenia stosunku pracy, tj. pracownik nie wykonuje pracy. Zatem nie ma też obowiązku opłacania składek. Podobnie jest z ubezpieczeniem chorobowym.

Zatem z chwilą przejścia na urlop bezpłatny powinna Pani dokonać rejestracji do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Wówczas składki na ubezpieczenie społeczne: emerytalną, rentową, zdrowotną, chorobową (dobrowolna) płaci Pani z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, gdyż nie występuje już zbieg tytułów do ubezpieczenia.

Przykłady

Podwójne zatrudnienie i działalność gospodarcza Pan Marek pracuje na etacie w Polsce, ale od maja przebywa na urlopie bezpłatnym, ponieważ podjął pracę za granicą w Niemczech. Jednocześnie prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w Polsce. W czasie trwania urlopu płatnego nadal opłacał jedynie składki zdrowotne z działalności. Po przejściu na urlop bezpłatny, zgodnie z przepisami, musiał zarejestrować się w ZUS jako przedsiębiorca z obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, ponieważ nie występował już zbieg tytułów do ubezpieczenia.

Przeprowadzka do Niemiec i zmiana składek Pani Anna od kilku lat prowadziła działalność gospodarczą w Polsce, jednocześnie pracując na umowę o pracę. W 2024 roku przeniosła się do Niemiec i podjęła pracę na tamtejszym uniwersytecie, zachowując firmę w Polsce. Pani Anna do czerwca korzystała z urlopu bezpłatnego w Polsce, ale po zamknięciu umowy w lipcu całkowicie przeniosła składki na ubezpieczenie społeczne do Niemiec, gdyż na stałe zmieniła kraj zamieszkania. W Polsce pozostały tylko składki zdrowotne od działalności gospodarczej.

Zatrudnienie pracownika w Polsce podczas pracy za granicą Pani Katarzyna prowadziła firmę w Polsce i jednocześnie pracowała na etacie w polskiej instytucji. Po wyjeździe do Francji i przejściu na urlop bezpłatny z etatu, zatrudniła w Polsce asystentkę, która prowadziła bieżące sprawy firmy. Z uwagi na brak etatu w Polsce, Pani Katarzyna musiała opłacać pełne składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od swojej działalności, a za pracownika – składki wynikające z umowy o pracę w Polsce. Dzięki temu mogła kontynuować firmę i uniknąć problemów z przepisami ubezpieczeniowymi.

Podsumowanie

Praca za granicą przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce wymaga znajomości zasad opłacania składek ZUS. Urlop bezpłatny w Polsce oznacza konieczność rejestracji do pełnych ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności gospodarczej. Warto również pamiętać o obowiązkach związanych z zatrudnianiem pracowników w Polsce, które mogą wpływać na sposób rozliczania składek. Aby uniknąć problemów, warto skonsultować swoją sytuację z prawnikiem lub doradcą podatkowym.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy prawnej w kwestii składek ZUS lub prowadzenia działalności podczas pracy za granicą? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a przygotujemy dla Ciebie indywidualne rozwiązanie!

Źródła:

1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887