Umowa zlecenie i brak wypłaty zasiłku chorobowego przez ZUS

Przysługiwanie zasiłku chorobowego

ZUS w swojej decyzji powołał się na ustawę z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a konkretnie:

„Art. 13. 1. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;

2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;

2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego”.

Według zaświadczenia IMPEL umowa zlecenie zawarta była do 10.10.2022 r., a nie do 31.12.2022 r. Prawdopodobnie z tytułu umowy zlecenia nie był Pan zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego, które jest w takim przypadku dobrowolne. Zagadnieniem istotnym jest to, czy Pan w okresie niezdolności do pracy trwającej po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jaki stanowiła umowa o pracę rozwiązana z dniem 28.09.2022 r., kontynuował działalność zarobkową na podstawie umowy zlecenia zawartej w dniu 01.08.2020 r. i rozwiązanej z dniem 10.10.2022 r., i czy w związku z tym, w myśl art. 13 ust. l pkt 2 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, utracił prawo do zasiłku chorobowego za ten okres (okres od 29.09.2022 r. do 13.10.2022 r.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ww. ustawy „zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego”. Zgodnie z art. 7 pkt 1 ustawy „zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego”.

Trwanie ubezpieczenia chorobowego jest związane z posiadaniem tytułu ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy zasiłkowej „tytułem ubezpieczenia chorobowego jest zatrudnienie lub inna działalność, których podjęcie rodzi obowiązek ubezpieczenia chorobowego lub uprawnienie do objęcia tym ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych”.

Zgodnie zaś z art. 13 ust. 1 pkt. 2 ustawy „zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo, lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby”.

Oznacza to, iż wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy dotyczy sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie podlega żadnemu ubezpieczeniu, natomiast kontynuuje lub podejmuje działalność zarobkową uprawniającą ją do objęcia obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Pojęcie działalności zarobkowej, niezdefiniowane ani na gruncie ustawy zasiłkowej, ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, należy rozumieć szeroko. W sensie rodzajowym wchodzi tu w grę każda praca (działalność) zarobkowa mogąca stanowić źródło dochodów. Może nią być np. zatrudnienie na podstawie umowy o pracę czy umowy-zlecenia lub umowy agencyjnej.

Umowa zlecenie a ubezpieczenie chorobowe

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych istnienie ważnej umowy zlecenia daje podstawę do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. „W orzecznictwie, jeszcze na tle ustawy z grudnia 1974 r., wskazywano, że »działalnością zarobkową« jest działalność stanowiąca źródło dochodu z tytułu własnej pracy, niezależnie od podstawy jej wykonywania. Może nią być na przykład zatrudnienie na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia. Dodatkowo przyjmowano, że jest to tego rodzaju działalność zarobkowa, która stanowi tytuł do ubezpieczenia społecznego, ponieważ tylko taka działalność może być podstawą do wypłaty zasiłku w miejsce utraconego dochodu, a więc uczynić zbędną ochronę ubezpieczeniową z tytułu poprzedniej, zakończonej działalności. Podkreślano zatem, że działalność zarobkowa to »działalność stanowiąca tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu«” (wyr. SN z 5.08.1999 r., sygn. akt II UKN 68/99).

„Obecnie warunek ten jest expressis verbis wpisany w dyspozycję przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Pod pojęciem »podjęcia lub kontynuowania« działalności zarobkowej, stanowiącym przyczynę wyłączającą prawo do zasiłku, należy rozumieć samo istnienie innych potencjalnych źródeł zarobkowania, będących tytułem do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniających prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby” (orzeczenie SO w Łodzi z 29.11.2019 r., sygn. akt VIII Ua 72/19).

Sądy argumentują, że działalność zarobkową można ujmować szerzej niż pracę zarobkową. Dostrzegają różnice pomiędzy regulacją z art. 13 i art. 17 cytowanej ustawy i przywołują na poparcie swojego stanowiska wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2012 r., sygn. akt I UK 212/11, w którym SN wskazał, że „działalność zarobkowa” semantycznie jest pojęciem szerszym niż „praca zarobkowa”, wyjaśniając, że określenia „praca” i „działalność” konweniują z celem przepisów, w których zostały umiejscowione – o ile przepis art. 17 ust. 1 ustawy nawiązuje do obowiązków wynikających z trwającej relacji ubezpieczeniowej, o tyle przepis art. 13 ust. 1 koncentruje uwagę na możliwości zarobkowania po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych „dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10”, w tym wskazane w pkt 4 osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi. Stosownie do brzmienia art. 13 pkt 2 ustawy systemowej zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu społecznemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

W realiach niniejszej sprawy umowa zlecenie z 01.08.2020 r. po ustaniu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy, tj. po 28.09.2022 r., stanowi działalność zarobkową w rozumieniu przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Brak rozwiązania przed 28.09.2022 r. umowy zlecenia z 01.08.2020 r., zawartej wg opisu do 31.12.2022 r., a wg zaświadczenia do 10.10.2022 r., świadczy tylko o zamiarze jej kontynuowania.

Stosunek prawny stanowiący tytuł do objęcia odwołującej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w postaci umowy zlecenia z 01.08.2020 r. zawartej do 31.12.2022 r., a wg zaświadczenia do 10.10.2022 r., był kontynuowany po dniu 28.09.2022 r. Przedmiotowa umowa zlecenia została zawarta w celu uzyskania wynagrodzenia za świadczone usługi, natomiast brak przychodów z tej umowy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy był spowodowany nie tym, że umowa zlecenia została rozwiązana, lecz tym jedynie, że Pan ze względu na stan swojego zdrowia nie mógł wykonywać tej umowy, która jednak do dnia 10.10.2022 r. obowiązywała – i tym samym, także po dniu 28.09.2022 r., uprawniała Pana jako ubezpieczonego do podejmowania na jej podstawie działań o charakterze zarobkowym, stanowiąc tytuł prawny do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym po zakończeniu stosunku pracy.

Tym samym mamy do czynienia z kontynuacją umowy zlecenia po rozwiązaniu stosunku pracy, co stanowi negatywną przesłankę przysługiwania zasiłku chorobowego za okres po ustaniu stosunku pracy jako tytułu ubezpieczenia chorobowego, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. W takiej sytuacji niezdolność do pracy nie daje podstaw do przyznania zasiłku chorobowego, pomimo spełnienia warunków z art. 7 ust. 1 i art. 7 ustawy, jeżeli osoba taka nie skorzystała z możliwości dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i powstania nowego tytułu ubezpieczenia.

Brak uzyskiwania dochodu a ubezpieczenie

Nieuzyskiwanie dochodu samo w sobie nie wyłącza regulacji art. 13 ust. 2 ustawy zasiłkowej, gdyż przepis ten nie uzależnia wyłączenia prawa do zasiłku chorobowego od osiągania lub nieosiągania dochodu. Po drugie, bezspornie przed powstaniem niezdolności do pracy podejmował Pan czynności przewidziane w umowie zleceniu i z tego tytułu osiągał dochody. W efekcie uzasadniona jest ocena, że działalność zarobkowa na rzecz zleceniodawcy (w ogóle) była prowadzona, a jej niekontynuowanie po 01.05.2022 r. było efektem niezdolności do pracy spowodowanej chorobą.

Z uwagi na obecność innych źródeł dochodów istniała tym samym podstawa do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Tym wyraża się różnica pomiędzy pracą i działalnością zarobkową, że podczas zatrudnienia osoba świadcząca pracę otrzymuje cyklicznie (miesięcznie) stałe i adekwatne wynagrodzenie, które nie zależy od ilości i terminów wykonywanych zadań (czynności) w określonym czasie. Wobec powyższego wykonywanie działalności – umowy zlecenia – trwa od momentu jej rozpoczęcia do chwili jej faktycznego całkowitego zaprzestania. Praca zarobkowa w tym okresie może bowiem charakteryzować się różnym natężeniem i w związku z tym być rozliczana w zależności od potrzeb (zapłata następuje tylko w okresach, kiedy konkretne zadania były faktycznie podejmowane). Nie oznacza to jednak, iż w okresach mniejszej aktywności wykonującego działalność lub czasowego jej usprawiedliwionego zawieszenia fakt wykonywania – w ogóle – umowy zlecenia można kwestionować. W prawnym rozumieniu „zaprzestanie działalności” następuje zatem z chwilą jej formalnego zawieszenia lub zakończenia na skutek rozwiązania umowy, lub całkowitego zaniechania jej wykonywania. Faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności wynikającej z umowy zlecenia, które nie zostało spowodowane tymi okolicznościami, nie powoduje więc wyłączenia prowadzącego tę działalność z ubezpieczenia społecznego.

W świetle przepisów oraz orzecznictwa sądowego – ZUS jest na znacznie lepszej pozycji niż Pan. ZUS ma w praktyce podobne sytuacje i pozytywne dla siebie orzeczenia oraz argumentację. W ocenie sądu to ZUS będzie miał rację. Odwołanie można złożyć dla zasady. Osobiście biorąc pod uwagę stanowiska sądów i to, że zasiłek chorobowy kwestionowany jest tylko za kilkanaście dni, a koszty postępowania odwoławczego mogą być wyższe niż potencjalny zasiłek – zrezygnowałbym z odwołania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 68/99
4. Orzeczenie Sądu O kręgowego w Łodzi z 29.11.2019 r., sygn. akt VIII Ua 72/19

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.