Indywidualne porady prawne
Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Mój znajomy osierocił dwójkę dzieci w wieku szkolnym. Żona zmarłego ubiega się o rentę dla dzieci po ojcu, ale w ostatnich 10 latach jego pracy zabrakło 11 miesięcy składkowych. ZUS na tej podstawie odrzucił wniosek o rentę po zmarłym ojcu. Rodzina została w bardzo trudnej sytuacji. Jak można jej pomóc?
Zgodnie z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Tak więc prawo do renty rodzinnej powstaje z momentem śmierci osoby fizycznej, która za życia miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto prawo do renty rodzinnej powstanie z momentem śmierci osoby, która nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ale spełniała przesłanki do uzyskania jednego z tych świadczeń. Z tego wynika, że renta rodzinna jest zawsze zależna od świadczenia zmarłego.
W myśl art. 73 ustawy wysokość renty jest uzależniona od ilości osób uprawnionych i w przypadku jednej osoby uprawnionej wynosi ona 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu; dla dwóch osób to 90% świadczenia, natomiast przy trzech lub więcej osobach – 95% tego świadczenia. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający określone w ustawie warunki: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonek (wdowa i wdowiec) oraz rodzice.
Zobacz również: Kiedy dziecko nie dostanie renty po ojcu?
Postępowanie o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy jest wszczynane na wniosek osoby uprawnionej. Przyznanie prawa do renty rodzinnej bądź też odmowa prawa do takiego świadczenia wymaga decyzji organu rentowego. Jak wynika z przesłanej przez Panią decyzji ZUS-u, nie został udowodniony minimalny okres składkowy i nieskładkowy konieczny do ustalenia prawa do świadczenia rentowego. Od decyzji w przedmiocie prawa do renty rodzinnej przysługuje małżonce odwołanie do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Jednakże w tym przypadku jest konieczne załączenie dokumentów poświadczających okres zatrudnienia.
W tym szczególnym wypadku polecałabym skorzystanie z możliwości, jaką daje art. 83 ustawy, czyli możliwości przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Zgodnie z tym przepisem „ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie”.
Zobacz również: Renta rodzinna po mężu dla pracującej żony
Zasadą jest, że w ramach art. 83 rozpatruje się prawo do świadczenia, o które dana osoba ubiegała się w postępowaniu zwykłym i którego odmówiono ze względu na brak spełnienia ustawowych warunków. W wyroku WSA w Warszawie z dnia 13 maja 2005 r., sygn. akt II Sa/Wa 1989/04, rozpatrywanie sprawy o świadczenie w drodze wyjątku dopuszczalne jest po ostatecznym rozstrzygnięciu przez ZUS, a w przypadku wniesienia odwołania – po prawomocnym wyroku sądu stwierdzającym brak uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w trybie ustawowym. Punktem wyjściowym jest spełnienie w znacznym stopniu warunków do uzyskania zwykłej emerytury lub renty. Chodzi tu głównie o staż ubezpieczeniowy, względnie rozmaite wymogi czasowe.
W wyroku NSA w Warszawie z dnia 28 marca 2001 r., sygn. akt II SA 3028/00 stwierdzono:
„Mimo że art. 83 ust. 1 przewiduje możliwość przyznania świadczenia w drodze wyjątku, jeżeli nie zostały spełnione warunki dla uzyskania świadczenia na zasadach ogólnych, co odnosi się w szczególności do braku wymaganego okresu pracy, niemniej, wychodząc z zasad systemowych, na jakich oparte są założenia ubezpieczeń społecznych, których częścią jest ten przepis, i kierując się względami wykładni funkcjonalnej, trudno byłoby przyjąć, by stwarzał on podstawę przyznawania świadczeń w drodze wyjątku w zupełnym oderwaniu od przepracowania dostatecznie długiego okresu pracy, chociaż niewystarczającego dla uzyskania świadczenia na zasadach ogólnych. Innymi słowy, zatrudnienie, które powinno być brane pod uwagę przy przyznawaniu świadczenia w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ust. 1, powinno obejmować znaczący okres. Niedostrzeganie okresu zatrudnienia prowadziłoby w prosty sposób do przyznawania świadczeń - niewiele różniących się co do wysokości - osobom powołującym się na nieporównywalne okresy zatrudnienia, co w ostatecznym rachunku naruszałoby interes społeczny (art. 7 k.p.a.), a także zasady sprawiedliwości”.
Domaganie się prawa do renty rodzinnej na zasadach szczególnych w trybie art. 83 ust. 1 wymaga złożenia wniosku do prezesa ZUS-u.
Zobacz również: Czy dziecko dostanie renta po ojcu który nie pracował?
Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼
Indywidualne porady prawne
Zapytaj prawnika