Odebranie renty socjalnej osobie niepełnosprawnej
Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Mam mózgowe porażenie dziecięce, jednak chorobę nazwano dopiero gdy miałam 14 lat. Długo nie mogłam pogodzić się z diagnozą, toteż o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności postarałam się dopiero w trakcie studiów, kiedy to inni zaczęli zwracać mi uwagę na to, jak bardzo by mi się to przydało, biorąc pod uwagę moje codzienne funkcjonowanie. Orzeczenie w stopniu umiarkowanym zyskałam na stałe, jednak sprawę trzeba było oddać do sądu. Poprawne orzeczenie, właściwe dla stanu mojego zdrowia, zyskałam więc dopiero po 2 latach, gdy doszło do rozprawy sądowej. Następnie na mocy posiadanej dokumentacji przez 5 lat przyznawano mi rentę socjalną, którą obecnie mi zabrano, mimo że funkcjonuję identycznie jak kiedyś, a pracowałam 7 h dziennie i nadal pracuję w podobnej firmie. Spełniam też wymogi zapisane w ustawie dotyczącej renty socjalnej. Czy to możliwe, by posiadając orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym wydane na stałe, gdzie jest zapisane, że moja niepełnosprawność istnieje od urodzenia, i pobierając wcześniej rentę socjalną, teraz mogę jej nie otrzymać? Zaznaczam. że kiedy wydawano mi decyzję o przyznaniu renty socjalnej. byłam już po studiach i pracowałam. a teraz ZUS uznał, że nie powinnam jej otrzymywać, mimo że przedstawione dokumenty były identyczne jak te, które wcześniej uprawniały mnie do renty socjalnej.
Przyznanie renty socjalnej
Przesłanki ubiegania się o rentę socjalną zostały uregulowane w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2022 r., poz. 240), zwanej dalej w skrócie ustawą, w art. 4 przedmiotowej ustawy, zgodnie z którym „renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
1) przed ukończeniem 18. roku życia;
2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia;
3) w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Zgodnie z ust. 2 przedmiotowego artykułu osobie, które spełnia powyższe warunki przysługuje:
1) renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;
2) renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa”.
Całkowita niezdolność do pracy
Powodem, dla którego odmówiono Pani renty socjalnej jest orzeczenie komisji lekarskiej ZUS, zgodnie z którym nie jest Pani niezdolna do pracy. Z uwagi właśnie na to orzeczenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił Pani przyznania prawa do renty socjalnej. Na pytanie, czy pomimo braku zmiany stanu faktycznego jest możliwość odmiennego orzeczenia, niestety należy odpowiedzieć twierdząco. Widocznie w ocenie lekarzy orzeczników ZUS, którzy przeprowadzali ostatnie badania, nie wystąpiła u Pani całkowita niezdolność do pracy.
W tym miejscu zasadne jest przytoczenie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2022 r. sygn. akt. III USK 582/21, zgodnie z którym:
„Warunkiem przyznania renty socjalnej jest całkowita niezdolność do pracy. Chodzi o całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy o emeryturach i rentach (w zw. z art. 15 ustawy o rencie socjalnej). Niezdolność od pracy to nie tylko sfera stanu faktycznego. Niezdolność do pracy to także kwalifikacja (kategoria) prawa materialnego. Znaczenie ma bowiem prawne a nie potoczne rozumienie niezdolności do pracy. Prawne pojęcie niezdolności do pracy stanowi też punkt odniesienia dla lekarzy orzeczników, organu rentowego, biegłych i sądu ubezpieczeń społecznych”.
Warto również przytoczyć orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 października 2021 r., sygn. akt. III AUa 708/20, zgodnie z którym:
„Całkowita niezdolność do pracy, będąca przesłanką prawa do renty socjalnej, może wprawdzie powstać po upływie okresów wskazanych w art. 4 ust. 1 ustawy z 2003 r. o rencie socjalnej, ale dla nabycia prawa do renty socjalnej istotne jest, aby przyczyna naruszenia sprawności organizmu osoby ubezpieczonej (choroba) – powodująca całkowitą niezdolność do pracy – powstała nie później niż w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1–3 tej ustawy. Natomiast, będąca przesłanką nabycia prawa do renty socjalnej całkowita niezdolność do pracy może być konsekwencją jednego schorzenia lub wypadkową wielu dolegliwości, i to niekoniecznie tych samych, które uprzednio stanowiły podstawę orzekania o tej niezdolności. Może się zatem zdarzyć, że choroba, która dotychczas była jedynym powodem stwierdzanej całkowitej niezdolności do pracy, sama nie wywołuje już tego rodzaju skutku
W sferze możliwości wykonywania zatrudnienia, ale wraz z innymi, nasilającymi się dolegliwościami zdrowotnymi pozwala na dalsze kwalifikowanie danej osoby jako dotkniętej tymże stopniem niezdolności. Bywa również tak, że w miejsce uprzedniej przyczyny (przyczyn) całkowitej niezdolności do pracy pojawia się inna (inne). Istotne jest to, aby schorzenie lub schorzenia, które obecnie stanowią przyczynę naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy, powstały w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, nawet jeśli dotychczas nie były one przesłanką orzekania o tej niezdolności”.
Odwołanie od decyzji ZUS-u
Niestety dla udowodnienia swoich racji jedyną prawną możliwością jest złożenie odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie to wnosi się w terminie miesiąca od dnia, w którym otrzymała Pani decyzję. W odwołaniu tym proszę opisać swój stan zdrowia na przestrzeni lat, wskazać, że od dnia wydania uprzedniego rozstrzygnięcia stan Pani zdrowia nie uległ zmianie. Do odwołania proszę dołączyć posiadaną przez Panią dokumentacje medyczną. Nadto proszę złożyć wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy celem ustalenia, czy jest Pani osobą całkowicie niezdolną do pracy, oraz czy ta niezdolność ma charakter trwały. Bez postępowania sądowego nie da się niestety przywrócić prawa do renty. Warto również powołać się na tzw. ochronę praw nabytych w powiązaniu z tym, że stan Pani zdrowia na przestrzeni lat nie uległ poprawie, a całkowita niezdolność do pracy powstała jeszcze w okresie szkolnym.
Przykłady
Maria od dziecka choruje na padaczkę lekooporną, która uniemożliwia jej samodzielne funkcjonowanie w wielu codziennych sytuacjach, zwłaszcza w nieprzewidywalnym środowisku pracy. Gdy była nastolatką, nie myślała o orzeczeniach czy świadczeniach – starała się żyć „normalnie”. Dopiero w trakcie studiów neurolog zasugerował jej ubieganie się o rentę socjalną, wskazując, że jej stan zdrowia spełnia wszystkie ustawowe kryteria. Otrzymała rentę socjalną okresową, a po dwóch latach – stałą. Przez kilka lat korzystała z tego wsparcia, jednocześnie podejmując dorywcze prace zdalne, dostosowane do jej możliwości. Podczas rutynowego przeglądu dokumentacji ZUS uznał jednak, że stan zdrowia Marii nie wskazuje już na całkowitą niezdolność do pracy – mimo że często trafia na SOR z powodu napadów, a zaświadczenia lekarskie wciąż dokumentują ograniczenia. Decyzję cofnięto. Maria została bez środków do życia i musiała odwoływać się do sądu, aby przywrócić świadczenie, które – jej zdaniem – było nie tylko zasadne, ale też konieczne do przetrwania.
Tomasz urodził się z wadą serca i przeszedł kilka operacji jeszcze jako dziecko. Przez lata funkcjonował w ramach swoich ograniczeń – nie mógł podejmować intensywnego wysiłku fizycznego, miał przeciwwskazania do stresu i musiał przyjmować regularnie leki. W szkole średniej jego stan zdrowia się pogorszył, więc jego rodzina zawnioskowała o orzeczenie o niepełnosprawności oraz rentę socjalną. Otrzymał ją na kilka lat. Po ukończeniu technikum podjął próbę pracy jako grafik komputerowy, ale po kilku miesiącach z powodu nawrotu problemów zdrowotnych musiał zrezygnować. Podczas kolejnego badania orzecznik ZUS stwierdził, że jego stan nie wyklucza pracy siedzącej i nie przyznał renty. Mimo że Tomasz dostarczył obszerną dokumentację medyczną i zaświadczenia od kardiologa, nie udało się mu przekonać komisji. Dopiero po dwuletnim procesie sądowym przywrócono mu prawo do świadczenia, podkreślając, że niezdolność do pracy należy rozumieć nie tylko jako niemożność wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, ale też jako realne zagrożenie dla życia i zdrowia przy jakimkolwiek zatrudnieniu.
Agnieszka od urodzenia porusza się na wózku inwalidzkim. Zawsze była aktywna – skończyła studia, pracowała zdalnie jako tłumaczka i współprowadziła bloga o dostępności architektonicznej miast. W wieku 26 lat otrzymała rentę socjalną po licznych konsultacjach z lekarzami i po odwołaniu się od pierwszej negatywnej decyzji ZUS. Wszystkie dokumenty potwierdzały trwałe i nieodwracalne ograniczenia w poruszaniu się oraz zależność od osób trzecich w wielu sytuacjach życiowych. Przez kilka lat Agnieszka otrzymywała rentę bez większych problemów. Jednak po rutynowej weryfikacji lekarz orzecznik stwierdził, że "aktywny tryb życia" i fakt prowadzenia bloga wskazują, że nie jest ona całkowicie niezdolna do pracy. Świadczenie cofnięto. Agnieszka złożyła odwołanie, wskazując, że możliwość pracy zdalnej w elastycznym czasie nie zmienia faktu, że jej niepełnosprawność nie pozwala na standardowe funkcjonowanie zawodowe. W sądzie biegły potwierdził, że Agnieszka spełnia przesłanki ustawowe – rentę przywrócono, ale straciła niemal rok bez stałego dochodu.
Podsumowanie
Odebranie renty socjalnej osobie niepełnosprawnej, mimo braku poprawy stanu zdrowia, pokazuje, jak nieprzewidywalne i często krzywdzące mogą być decyzje ZUS-u. Praktyka orzecznicza nie zawsze uwzględnia rzeczywiste ograniczenia codziennego funkcjonowania, a skupia się na teoretycznej zdolności do pracy. W efekcie osoby żyjące z niepełnosprawnością muszą walczyć o świadczenia, które kiedyś im przyznano, często w sądzie i mimo niezmiennego stanu zdrowia. To nie tylko podważa ich poczucie bezpieczeństwa, ale także naraża na ogromny stres i niepewność. W systemie, który powinien dawać wsparcie, coraz częściej trzeba to wsparcie wywalczyć.
Oferta porad prawnych
Jeśli zmagasz się z problemem odebrania renty socjalnej lub masz wątpliwości co do decyzji ZUS, skorzystaj z naszej pomocy prawnej online. Oferujemy szybkie, rzetelne porady dostosowane do Twojej sytuacji, pomoc w sporządzaniu odwołań i reprezentację przed sądem. Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci zawalczyć o Twoje prawa bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2022 r. sygn. akt. III USK 582/21
3. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 października 2021 r., sygn. akt. III AUa 708/20
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Rodzicielskie świadczenie uzupełniające a dywidenda, czy darowizna pozwoli uniknąć zwrotu?
» Jak rozliczyć składki ZUS od zlecenia z zagraniczną firmą spoza UE?
» Jak skutecznie odwołać się od decyzji ZUS w sprawie emerytury górniczej?
» Urlop zdrowotny nauczyciela a działalność gospodarcza
» Upadłość spółki a składki ZUS, czy wspólnik nadal musi płacić?
POLECAMY
- Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności a zasiłek pielęgnacyjny i prawo do renty socjalnej
- Prośba o wydanie druku Rp-7
- Stopień niepełnosprawności a prawo do renty socjalnej
- Ponowne zwolnienie lekarskie po 182 dniach choroby przy umowie-zlecenie a zasiłek chorobowy
- Czy jako wspólnik spółki z o.o. muszę opłacać składki ZUS?
- Kto składa wniosek o przedłużenie zasiłku rehabilitacyjnego - pracownik czy pracodawca?
