Pół etatu na papierze, pełen etat w rzeczywistości, walka o odzyskanie składek ZUS i konsekwencje podatkowe

Ustalenie stosunku prawnego – zakresu pracy

Podstawę rozstrzygnięcia w tej kwestii stanowi art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje, iż „powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny”. W razie sporu co do treści umowy lub rodzaju stosunku prawnego, na podstawie którego była świadczona praca, pracownikowi przysługuje roszczenie o ustalenie rodzaju i treści umowy w oparciu o treść art. 189. Przepis ten wprowadza istnienie interesu prawnego jako materialnoprawną podstawę zasadności powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa.

Stosunek pracy – zobowiązania stron

Sąd Rejonowy miał na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 5 grudnia 2002 r. (sygn. akt I PKN 629/01), że pracownik ma interes prawny w ustaleniu rzeczywistej treści stosunku pracy, jeżeli wynikające z niego roszczenia majątkowe mogą powstać dopiero w przyszłości. Zgodnie z treścią art. 22 § 1 Kodeksu pracy „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem”. Treścią umowy o pracę jest więc zobowiązanie się pracownika do wykonywania określonej pracy za wynagrodzeniem. Umowa o pracę posiada cechy stosunku zobowiązaniowego – jest dobrowolna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i konsensualna. Cechy stosunku pracy, wynikające z art. 22 wyróżniają go spośród innych stosunków prawnych do niego zbliżonych, w szczególności od umowy o dzieło (art. 627 i nast. Kodeksu pracy) agencyjnej (art. 758 i nast.) oraz umowy zlecenia (art. 734 i nast.), a mianowicie charakteryzuje się on koniecznością osobistego wykonania pracy określonego rodzaju w ustalonym miejscu i czasie, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania, brak obowiązku osobistego jej wykonywania, konieczność „odpracowania” urlopu), nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Oczywiście sąd może stwierdzić, że istniał stosunek pracy na pełen etat przez 11 lat. Ale składki ZUS ulegają przedawnieniu po 5 latach. Zasadniczo więc tylko za taki okres pracodawca będzie zobowiązany do ich zapłaty.

Konsekwencje dla pracownika

Niestety musi Pani liczyć się z pewnymi konsekwencjami. Otrzymywała Pani wynagrodzenie, z którego się Pani nie rozliczała z US. W przypadku pracownika kara od urzędu skarbowego może wynieść maksymalnie 720 stawek dziennych lub pozbawienie wolności. Odpowiedzialność za własne zobowiązanie podatkowe ponosi podatnik. Zgodnie bowiem z art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej „podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu”. Zasadę dotyczącą ponoszenia odpowiedzialności podatnika wprowadza natomiast art. 26 Ordynacji podatkowej. W przepisie tym wskazano wprost, że podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Mówiąc inaczej, za niezapłacony podatek od swoich dochodów odpowiedzialność ponosi podatnik.

Zgodnie z art. 26a § 1 Ordynacji podatkowej podatnik nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania czynności, o których mowa w art. 12, 13 oraz 18 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik.

Wypłacone wynagrodzenie pod stołem kwalifikuje się jako dochody do opodatkowania. Potwierdza to przykładowo interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 27 lipca 2010 r., nr IPPB2/415-424/10-5/AS:

„[…] niezależnie od faktu, czy płatnik pobrał zaliczki na podatek dochodowy, czy tego nie dokonał, podatnik jest zobowiązany do należytego wypełniania obowiązków nałożonych na niego ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie bowiem z wyżej cytowanymi art. 9 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnik zobowiązany jest do wykazania w rocznym zeznaniu podatkowym wszystkich osiągniętych w roku podatkowym dochodów, niezależnie od faktu, czy płatnik zaliczki na podatek dochodowy pobrał, czy też tego obowiązku nie wypełnił”.

Pracodawca zapłaci zaległe zaliczki, ale Pani może odpowiadać za niezłożenie zeznania zgodnie z prawdą z Kodeksu karnego skarbowego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r. sygn. akt I PKN 629/01
4. Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 27 lipca 2010 r., nr IPPB2/415-424/10-5/AS

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.