Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
W ubiegłym roku byłam zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Przez dwa miesiące jednocześnie wykonywałam pracę na podstawie umowy o dzieło. Nieświadomie nie zgłosiłam tego do UP. W trakcie trwania umowy o dzieło mój pracodawca złożył wniosek do PUP o zorganizowanie dla mnie stażu. Pracodawca również nie wiedział, że nie można jednocześnie zatrudniać osoby zarejestrowanej w PUP jako bezrobotna na podstawie umowy o dzieło. Staż został przyznany, trwał 5 miesięcy. Po stażu ponownie zgłosiłam się do PUP, w trakcie rejestracji wspomniałam, że wykonywałam pracę na podstawie umowy o dzieło, zupełnie nieświadoma jakie będą tego konsekwencje. Dostałam decyzję, że mam zwrócić stypendium. Czy nic się nie da zrobić? Wykonywałam pracę, nie wyłudziłam tych pieniędzy.
Zgodnie z art. 2. ustawy o promocji zatrudnienia 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
(…) 2) bezrobotnym – oznacza to osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g lub lit. i, j, l, lub cudzoziemca – członka rodziny obywatela polskiego, niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli:
a) ukończyła 18 lat,
b) nie osiągnęła wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
– nie upłynął jeszcze okres do, określonego we wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, dnia podjęcia działalności gospodarczej,
(…)
g) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem kary pozbawienia wolności odbywanej poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego,
h) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
i) nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego,
j) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
k) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego, o którym mowa w art. 70 ust. 6,
l) nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników.
Zobacz również: Zasiłek chorobowy dla bezrobotnego bez prawa do zasiłku
Praca na umowę o dzieło wyklucza z bycia bezrobotnym, a więc i z możliwości korzystania ze stypendiów i stażów.
Obecnie, jak mniemam, ma Pani decyzję o utracie statusu bezrobotnego. Jest ona jak najbardziej słuszna. Jeśli jest to łącznie decyzja o obowiązku zwrotu świadczenia – proszę się od niej odwołać.
Proszę powołać się na kwestię posiadania statusu osoby bezrobotnej – jeśli nie wydano w tym temacie decyzji – o utracie statusu bezrobotnego z dniem 1 czerwca 2012 roku. Bo fakt, iż powinna Pani utracić status – nie oznacza, że go Pani utraciła.
Powinny być dwie decyzje – o utracie statusu bezrobotnego i obowiązku zwrotu świadczenia.
Dalej argumentem może być brak pouczenia o obowiązku zwrotu świadczenia – stypendium.
Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia:
„Art. 76. 1. Osoba, która pobrała nienależne świadczenie pieniężne, jest obowiązana do zwrotu, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, kwoty otrzymanego świadczenia wraz z przekazaną od tego świadczenia zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne.
2. Za nienależnie pobrane świadczenie pieniężne uważa się:
1) świadczenie pieniężne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do jego pobierania, jeżeli pobierający to świadczenie był pouczony o tych okolicznościach;
2) świadczenie pieniężne wypłacone na podstawie nieprawdziwych oświadczeń lub sfałszowanych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd powiatowego urzędu pracy przez osobę pobierającą to świadczenie; (…).”
Dla prawidłowego ustalenia istnienia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia decydujące znaczenie ma świadomość osoby pobierającej świadczenie, którego podstawą jest spoczywający na organach obowiązek prawidłowego pouczenia osoby otrzymującej świadczenia o sytuacjach, w których nastąpić może brak prawa do ich pobierania. Oznacza to, że w sprawie o ustalenie, że świadczeniobiorca pobrał nienależne świadczenie i ciąży na nim obowiązek jego zwrotu zachodzi konieczność dokonania oceny istnienia przesłanki, to jest zaistnienia okoliczności należytego pouczenia osoby pobierającej świadczenie o sytuacjach, w których następuje brak prawa do ich pobierania.
Podkreślić należy, że pouczenie stanowi warunek sine qua non żądania zwrotu nienależnie zrealizowanych kwot.
Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem wspomniane pouczenie powinno być adekwatne do obowiązujących przepisów, odnosić się do konkretnie otrzymywanego świadczenia i operować zwrotami zrozumiałymi dla adresata tak, aby mógł je uwzględnić w ocenie własnej sytuacji (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1979 r. sygn. akt II URN 51/80, publ. OSNCP z 1980 r. nr 10. poz. 202, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r. sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 78). Pouczenie nie może zaś być uznane za należyte, gdy przytacza jedynie przepis ustawy bez jego wyjaśnienia. Pouczenie winno być zatem jasne i czytelne, powinno zawierać wyczerpujące informacje o obowiązujących zasadach. Nie może ono odnosić się do wszystkich hipotecznych okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń. Oznacza to, że pouczenia zamieszczane standartowo na drukach wniosków o przyznanie konkretnego rodzaju pomocy, z którym świadczeniobiorca ma możliwość zapoznania się jedynie w momencie składania wniosku, a które następnie pozostawione są w aktach administracyjnych sprawy lub pouczenia zawarte w decyzjach, lecz dotyczące wszystkich możliwych sytuacji, w odniesieniu do konkretnego świadczenia, nie mogą być uznane za należyte, w szczególności gdy przytaczają one jedynie przepis ustawy, bez nawet jakiejkolwiek próby jego wyjaśnienia. Takie sformułowania są bowiem dla większości osób nie posiadających wykształcenia prawniczego zupełnie nieczytelne i nie mogą być traktowane jako pouczenie o tym, kiedy i jakie okoliczności osoba taka winna wziąć pod uwagę w toku pobierania świadczenia. Ponieważ prawidłowe pouczenie stanowi warunek sine qua non żądania zwrotu nienależnie zrealizowanych kwot zasiłku, brak prawidłowego pouczenia powoduje zatem, że świadczeniobiorca nie ma obowiązku zwrotu pobranych kwot, choćby nawet z innych źródeł mógł powziąć wiadomość o tychże okolicznościach (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r., sygn. akt II UK 440/03, publ. OSNPUiSP z 2005 r., nr 18, poz. 291). Celem pouczenia nie jest bowiem tylko wyczerpujące wyjaśnienie sytuacji prawnej i faktycznej zainteresowanego, lecz pouczenie o konsekwencjach prawnych niezastosowania się świadczeniobiorcy do dyspozycji normy prawnej. Dlatego też pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w przyszłości spowoduje brak prawa do świadczeń musi odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, a nie zawierać jedynie normy ogólne, nie odnoszące się w danym momencie w ogóle do konkretnej sytuacji świadczeniobiorcy.
Ocena zatem, czy świadczeniobiorca został prawidłowo pouczony, wymaga więc pełnego zindywidualizowania.
Tu jednak istotne są dokumenty, które Pani podpisała. Niekiedy PUP wymaga podpisania pouczenia o obowiązku zwrotu świadczenia, wówczas sprawa jest przegrana i pozostaje wniosek o umorzenie.
Podobnie jeśli przyjmiemy, że świadomie wprowadziła Pani w błąd organ, poświadczając w jakimkolwiek dokumencie, że nie pracuje Pani i nie osiąga dochodów.
Na koniec dodam, że starosta może odroczyć termin płatności lub rozłożyć na raty nienależnie pobrane świadczenie, zwrot refundacji oraz jednorazowo przyznanych środków w przypadkach, o których mowa w art. 46 ust. 2 i 3, albo po zasięgnięciu opinii powiatowej rady zatrudnienia umorzyć te należności w całości albo w części, jeżeli wystąpiła jedna z przesłanek:
Nieświadome naruszenie przepisów
Pan Jan, student zaoczny, zarejestrował się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, aby móc odbyć staż i zdobyć doświadczenie zawodowe. Równocześnie, aby dorobić do studiów, okazjonalnie wykonywał drobne zlecenia na podstawie umowy o dzieło. Nie był świadomy, że taka forma zatrudnienia wyklucza status bezrobotnego. Po kilku miesiącach od zakończenia stażu, urząd pracy, w wyniku rutynowej kontroli, wykrył ten fakt i wydał decyzję o zwrocie pobranego stypendium stażowego. Pan Jan, będąc w trudnej sytuacji finansowej, złożył wniosek o rozłożenie spłaty na raty, który został pozytywnie rozpatrzony.
Zatajenie informacji
Pani Anna, zarejestrowana jako bezrobotna, rozpoczęła staż z urzędu pracy. Jednocześnie podjęła pracę na część etatu, nie informując o tym urzędu. Po kilku miesiącach, w wyniku donosu, urząd pracy dowiedział się o jej zatrudnieniu. W konsekwencji pani Anna została zobowiązana do zwrotu całości pobranego stypendium stażowego. Dodatkowo, urząd pracy rozważał skierowanie sprawy do prokuratury z powodu podejrzenia o wyłudzenie świadczenia.
Błąd urzędu pracy
Pan Piotr otrzymał stypendium stażowe z urzędu pracy. Po zakończeniu stażu, urząd pracy wydał decyzję o zwrocie części stypendium, argumentując to błędnym naliczeniem kwoty. Pan Piotr odwołał się od tej decyzji, argumentując, że dopełnił wszystkich formalności i nie ponosi winy za ewentualny błąd urzędu. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy, urząd pracy uznał jego argumentację i wycofał decyzję o zwrocie.
Sytuacje związane ze zwrotem stypendium stażowego z urzędu pracy wynikają najczęściej z nieświadomości lub zatajenia faktu podjęcia innej pracy zarobkowej, co jest niezgodne ze statusem bezrobotnego. Kluczowe jest dokładne zapoznanie się z warunkami przyznawania stypendium i pouczeniami z urzędu pracy. W przypadku sporu z urzędem, warto odwoływać się od decyzji i pamiętać o możliwości rozłożenia spłaty na raty lub w wyjątkowych sytuacjach, umorzenia długu.
Potrzebujesz pomocy prawnej w związku ze zwrotem stypendium z urzędu pracy? Oferujemy profesjonalne porady prawne online, dzięki którym uzyskasz rzetelną analizę Twojej sytuacji i wsparcie w sporze z urzędem. Nasi doświadczeni prawnicy specjalizują się w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych, zapewniając kompleksową pomoc. Opisz problem w formularzu.
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1979 r. sygn. akt II URN 51/80
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r. sygn. akt I UK 161/05
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r., sygn. akt II UK 440/03
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
