Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Mam zawieszoną działalność JDG. Jestem na ryczałcie, w ostatnim miesiącu prowadzenia działalności miałem wysoki dochód powyżej 300 tys. zł, więc od razu wskoczyłem w składkę zdrowotną 1128 zł co miesiąc do końca 2023 r + ubezpieczenie społeczne, razem ponad 2500 zł. Będę tyle musiał płacić, jak wznowię działalność, ale zmieniam branżę i nie przewiduję na początku dochodów w takiej wysokości, żeby mi się opłacało płacić ZUS w kwocie 2500 zł. Z kolei dochodową działalność przekazałem synowi, który założył JDG i zgłosił mnie do ubezpieczenia zdrowotnego, a ja zmieniam branżę.
Jakie jest najlepsze rozwiązanie przy chęci zmiany działalności – żeby nie musieć płacić od początku tak wysokich składek? Może jakaś inna forma działalności lub praca na zlecenie u syna?
Na wstępie wskazuję, że co do zasady nie ma możliwości zmiany formy opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej w ciągu roku podatkowego.
Niemniej jednak wskazuję, że istnieje furtka do zmiany formy opodatkowania w ciągu roku. Bowiem w przypadku, gdy w ciągu roku podatnik w sposób trwały zlikwidował pozarolniczą działalność gospodarczą i o tym fakcie zawiadomił naczelnika urzędu skarbowego, jednocześnie dokonał wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej oraz wszelkich innych czynności niezbędnych do zamknięcia działalności, a następnie w tym samym roku podatkowym ponownie rozpoczął po uzyskaniu nowego wpisu do ewidencji prowadzenie działalności gospodarczej, nie ma przeszkód do wyboru przez ten podmiot innej formy opodatkowania niż w poprzednio prowadzonej działalności gospodarczej.
Co istotne, nie ma znaczenia, że rozpoczęcie „nowej” działalności ma miejsce w tym samym roku co likwidacja poprzedniej. Stanowisko takie wynika również z interpretacji organów podatkowych, czego przykładem jest interpretacja indywidualna z 31 maja 2016 r., nr IBPB–1–1/4511–169/WRz, Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach.
Następnie wskazuję, że wraz z wyborem innej formy opodatkowania niż ryczałt zmieni się również sposób naliczania składki zdrowotnej. Dla ryczałtowców składkę zdrowotna oblicza się w następującej wysokości:
Natomiast w przypadku zasad ogólnych składka zdrowotna wynosi 9% dochodów uzyskanych w miesiącu poprzedzającym miesiąc zapłaty składek do ZUS. Bowiem od lutego 2022 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne zmienia się co miesiąc i jest zależna od osiągniętego dochodu przez przedsiębiorcę w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłaca jest składka (np. do wyliczenia składki za miesiąc marzec uwzględnia się dochód za miesiąc luty) i wynosi 9% dochodu, jeżeli przedsiębiorca rozlicza się z podatku na zasadach ogólnych.
Natomiast w przypadku podatku liniowego wysokość składki zdrowotnej wynosi 4,9% kwoty osiągniętego dochodu przez przedsiębiorcę w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłaca jest składka, nie mniej niż 314,10 zł w 2023 r. Nadto wskazuję, że od 1 lipca 2022 roku pojawiła się możliwość odliczenia zobowiązania wobec ZUS–u dla osób, które wybrały podatek liniowy. Podatnicy mogą zaliczyć składkę zdrowotną do kosztów lub odliczyć od podstawy opodatkowania. W obu przypadkach obowiązuje limit odliczenia, który w 2023 roku wynosi 10 200 zł.
Jak widać, niezależnie od tego, którą z form opodatkowania wybrałby Pan, składka zdrowotna zawsze będzie obligatoryjna. Trzeba jednak przemyśleć strukturę dochodów i przychodów, aby wybrać tę najbardziej optymalną.
O ile zamknięcie starej działalności i otwarcie nowej działalności pozwoli na zmianę formy opodatkowania, to już niestety nie uda się uniknąć składek na ubezpieczenie społeczne. Jeżeli więc nie ma Pan prawa do skorzystania z preferencyjnych składek ZUS, będzie Pan zmuszony do opłacania ich w zwykłej wysokości.
Jedyną wówczas możliwością uniknięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zatrudnienie się na etacie przy co najmniej minimalnym wynagrodzeniu. Wówczas prowadząc działalność gospodarczą oraz pracując na umowie o pracę, mógłby Pan zrezygnować z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Zatrudnienie się u syna mogłoby być jakimś rozwiązaniem. Jednakże wskazuję, że należałoby wykazać dokładnie, że nie byłby Pan osobą współpracującą, tylko pracownikiem.
W tym miejscu wskazuję, że zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych „za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4–5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego”.
Zaznaczam, że „forma stosunku prawnego łączącego współpracującego z osobą prowadzącą działalność gospodarczą nie ma decydującego znaczenia dla uznania pracownika za współpracującego przy wykonywaniu tej działalności, na gruncie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. Ustawodawca bowiem określił, że nawet pracownik zatrudniony w ramach umowy o pracę traktowany jest jako osoba współpracująca, o ile spełnia on przesłanki określające taką osobę. Stosunek pracy między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a osobą mu bliską, istniejący w warunkach określonych w art. 8 ust. 11 u.s.u.s., jest zatem wyłączony dla celów ubezpieczeń społecznych – nie jest jednak wykluczony dla innych »celów«. W konsekwencji możliwy jest – zależnie od woli stron – wybór prawnej formy korzystania z pomocy bliskich przy prowadzeniu firmy, w ramach stosunku pracy lub we współpracy” (wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 grudnia 2021 r., sygn. akt III AUa 503/21).
Bowiem „w myśl art. 8 ust. 11 u.s.u.s., za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Nie można uznać za taką współpracę pomocy okazjonalnej, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, co niewątpliwie stanowi konsekwencję obowiązku małżonków udzielanie sobie wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 i k.r.o.). Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 u.s.u.s., stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju owych czynności” (postanowienie SN z 18 listopada 2020 r., sygn. akt I UK 443/19).
Biorąc pod uwagę powyższe, jeśli zatrudnienie u syna nie wypełniałoby znamion osoby współpracującej, wówczas jak najbardziej można by zastosować rozwiązanie dotyczące zatrudnienia się na umowie o pracę u syna.
Zmiana branży i formy opodatkowania
Pan Jan prowadził przez wiele lat sklep odzieżowy, opodatkowany ryczałtem. W ostatnim roku działalności osiągnął wysokie dochody, co skutkowało wysoką składką zdrowotną. Postanowił jednak zmienić branżę i otworzyć mały warsztat naprawy rowerów. Obawiając się wysokich składek ZUS od początku nowej działalności, skorzystał z możliwości zamknięcia starej firmy i otwarcia nowej. Wybrał opodatkowanie na zasadach ogólnych, co pozwoliło mu płacić składkę zdrowotną proporcjonalnie do rzeczywistych, początkowo niższych dochodów z nowej działalności. Dzięki temu uniknął obciążenia wysokimi składkami od samego początku, charakterystycznymi dla ryczałtu przy wysokich przychodach z poprzedniej działalności.
Zatrudnienie w rodzinie a osoba współpracująca
Pani Anna prowadziła salon kosmetyczny i osiągała wysokie dochody, co wiązało się z wysokimi składkami ZUS. Chcąc ograniczyć te koszty, rozważała zatrudnienie swojego męża w salonie. Mąż miałby zajmować się obsługą administracyjną i marketingiem. Po konsultacji z doradcą podatkowym, Pani Anna dowiedziała się, że w świetle prawa, mąż mógłby być uznany za osobę współpracującą, co nie pozwoliłoby na uniknięcie wysokich składek ZUS. Doradca wyjaśnił, że aby uniknąć takiego statusu, praca męża musi być realna, udokumentowana i odrębna od działalności Pani Anny. Ostatecznie mąż Pani Anny podjął pracę na część etatu w innej firmie, co pozwoliło jej uniknąć płacenia za niego składek ZUS jako za osobę współpracującą, a jednocześnie zapewniło mu ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy o pracę.
Przejście na etat a zawieszenie działalności
Pan Piotr prowadził działalność budowlaną i z powodu spadku zamówień rozważał jej zawieszenie. Jednocześnie otrzymał propozycję pracy na etacie w firmie deweloperskiej. Obawiając się wysokich składek ZUS po ewentualnym wznowieniu działalności, zdecydował się na podjęcie pracy na etacie z wynagrodzeniem co najmniej minimalnym. Zawiesił działalność gospodarczą, a dzięki umowie o pracę, składki na ubezpieczenia społeczne były opłacane przez pracodawcę. W ten sposób Pan Piotr uniknął konieczności opłacania składek ZUS z tytułu działalności gospodarczej, mając jednocześnie zapewnione ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy o pracę. W przyszłości, jeśli sytuacja na rynku budowlanym się poprawi, będzie mógł wznowić działalność, nie martwiąc się o zaległe składki ZUS z poprzedniego okresu.
Zmiana działalności gospodarczej, a w szczególności formy opodatkowania, ma istotny wpływ na wysokość składek ZUS, zwłaszcza zdrowotnych. Zamknięcie i ponowne otwarcie działalności pozwala na zmianę formy opodatkowania w trakcie roku, co może być korzystne przy zmianie profilu działalności i prognozowanych dochodach. Należy jednak pamiętać, że zmiana ta dotyczy głównie składki zdrowotnej, a nie składek społecznych, chyba że przedsiębiorca skorzysta z preferencyjnych stawek lub podejmie zatrudnienie na etacie. Zatrudnienie w rodzinie wymaga szczególnej uwagi, aby uniknąć zakwalifikowania jako osoba współpracująca. W każdym przypadku, przed podjęciem decyzji, warto skonsultować się z doradcą podatkowym, aby wybrać optymalne rozwiązanie.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online, dostosowane do Państwa indywidualnych potrzeb. Zapewniamy profesjonalną pomoc prawną w różnych dziedzinach prawa, w tym m.in. w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy, gospodarczym i administracyjnym. Opisz problem w formularzu.
1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
2. Wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 grudnia 2021 r., sygn. akt III AUa 503/21
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2020 r., sygn. akt I UK 443/19
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
