Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Jestem inwalidą od 1992 r. Rentę wyrównawczą wypłaca mi jeden z zakładów ubezpieczeniowych. Nie mogę dostarczyć ubezpieczycielowi informacji o obecnych zarobkach, ponieważ zmienił się właściciel wykonywanej pracy i nie mam z nim kontaktu. Zwróciłem się do ubezpieczyciela, a ten dziwnym sposobem wyliczył waloryzację mojej renty – „w związku z zamknięciem dotychczasowego miejsca pracy za podstawę wyliczenia przyjęto roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych za lata 2018 i 2019”. To była waloryzacja za 2020 r. – o połowę mniejsza od waloryzacji renty ZUS. W jaki sposób powinna być wyliczona waloryzacja renty wyrównawczej?
Na wstępie wskazuję, że renta wyrównawcza jest świadczeniem o charakterze odszkodowawczym wypłacanym periodycznie, mającym skompensować uszczerbek na zdrowiu (szkodę na osobie) spowodowany działaniem innej osoby, np. pracodawcy, który nie zapewnił pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w wyniku czego doznał on wypadku. Podstawy jej wypłaty wynikają z przepisów prawa cywilnego.
Niemniej jednak w świetle obowiązujących przepisów należy wskazać, że nie ma ustalonych ustawowo wskaźników, tak jak to jest w przypadku świadczeń wypłacanych przez ZUS. Konieczne jest zatem skorzystanie z innych kryteriów. Wskazuję zatem, że w przypadku renty wyrównawczej podstawą do jej waloryzacji może być m.in. wskaźnik wzrostu minimalnego wynagrodzenia, które co roku ulega podwyższeniu. Jednak nie jest to reguła i do waloryzacji renty wyrównawczej można przyjąć również inne kryteria.
Nadto zaznaczam, że waloryzacja to zasada prawna, która określa, że w razie zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, wierzyciel powinien otrzymać równowartość ekonomiczną (wyższą lub niższą) wierzytelności z chwili jej powstania. Zatem waloryzacja ma na celu takie wyliczenie renty, aby uwzględniała zarówno sytuację poszkodowanego sprzed wypadku, jak i również brała pod uwagę jego faktyczne hipotetyczne wynagrodzenie. Natomiast w momencie zmiany siły nabywczej pieniądza, aby wysokość świadczenia uwzględniała również takie zmiany.
Podstawą prawną dokonania takiej waloryzacji jest art. 907 § 2 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.). Ponieważ „Renta zasądzona na podstawie art. 444 § 2 k.c. jest świadczeniem z istoty swej niepieniężnym, tzn. źródło, z którego wynika obowiązek tego świadczenia, ma charakter niepieniężny. W tej sytuacji do renty zasądzonej na podstawie art. 444 § 2 k.c. nie ma zastosowania klauzula waloryzacyjna, jako że odnosi się ona tylko do zobowiązań pieniężnych sensu stricto. Waloryzacji takiej renty dokonuje się zatem na podstawie art. 907 § 2 k.c., gdyż jej celem jest wyrównanie doznanych szkód o charakterze trwałym, przejawiających się w zwiększeniu stałych potrzeb” (wyr. SA w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I ACa 367/16).
Zgodnie z art. 907 § 2 K.c. „Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie”.
Wobec powyższego ma Pan prawo domagać się podwyższenia (waloryzacji) renty. Niemniej jednak to na Panu spoczywa obowiązek wykazania, jaka kwota obecnie jest odpowiednia, a także udowodnienie, że taka zmiana stosunków rzeczywiście miała miejsce.
Podsumowując, jeśli nie jest Pan w stanie udokumentować podstaw żądania podwyższenia renty wyrównawczej, ubezpieczyciel rozpatruje Pana żądanie waloryzacji renty wyrównawczej na podstawie posiadanych przez siebie dokumentów. Dopiero gdy wykaże Pan, że zasadnym jest dokonanie waloryzacji i udowodni Pan kwotę, o jaką renta powinna być zwaloryzowana, będzie można skutecznie domagać się takiej kwoty przy waloryzacji renty, jaką Pan wskaże.
Nie mają tu natomiast zastosowania zasady waloryzacji rent i emerytur otrzymywanych od organów rentowych, bowiem tam stosuje się inne przepisy. W przypadku renty wyrównawczej zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego i na ich podstawie należy również dokonywać waloryzacji takiej renty.
Pani Marta doznała trwałego uszczerbku na zdrowiu w pracy w 2005 roku. Od tamtej pory otrzymuje rentę wyrównawczą. Przez kilka lat świadczenie było waloryzowane na podstawie jej zarobków, ale gdy firma zlikwidowała działalność, ubezpieczyciel zaczął przyjmować jedynie ogólny wskaźnik inflacji, mimo że pensje w branży wzrosły znacznie szybciej.
Pan Andrzej pracował jako operator maszyn i po wypadku w 2010 r. otrzymał rentę wyrównawczą. Kiedy zwrócił się o jej podwyższenie w 2021 r., ubezpieczyciel zastosował dane o średnich wynagrodzeniach w zupełnie innej branży, przez co podwyżka była zaniżona. Dopiero po przedstawieniu danych z GUS o wzroście płac w sektorze przemysłowym uzyskał korektę.
Pan Tomasz nie miał dostępu do dokumentacji z byłej pracy, bo zakład został sprywatyzowany i zlikwidowany. Ubezpieczyciel wyliczył waloryzację jego renty na podstawie cen towarów i usług, co w praktyce oznaczało minimalny wzrost. Dopiero po konsultacji z prawnikiem i zebraniu danych o wzroście płac w jego zawodzie z ostatnich lat, udało się złożyć skuteczny wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia.
Waloryzacja renty wyrównawczej to proces wymagający indywidualnego podejścia, ponieważ brak jest ustawowych zasad jej wyliczania, jak ma to miejsce w przypadku rent ZUS. Kluczowe znaczenie mają zmiany stosunków społeczno-gospodarczych, w tym wzrost wynagrodzeń i inflacja. Poszkodowany ma prawo żądać podwyższenia renty, ale musi wykazać, że nastąpiła istotna zmiana oraz udowodnić wysokość należnego świadczenia. Ubezpieczyciel może dokonać waloryzacji w oparciu o dostępne dane, ale nie zawsze będą one odzwierciedlały realną sytuację poszkodowanego, dlatego warto zadbać o rzetelną dokumentację i – w razie potrzeby – skorzystać z pomocy prawnej.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące waloryzacji renty wyrównawczej lub potrzebujesz pomocy w przygotowaniu wniosku do ubezpieczyciela, skorzystaj z porady prawnej online. Szybko i wygodnie uzyskasz fachową opinię, pomoc w zgromadzeniu potrzebnych dokumentów oraz wsparcie w dochodzeniu należnych świadczeń. Wystarczy opisać swoją sytuację, a prawnik przeanalizuje sprawę i wskaże najlepsze rozwiązanie.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2016 r., sygn. akt I ACa 367/16
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika