Zakres uprawnień ZUS przy kontroli zasiłku opiekuńczego

Autor: Michał Berliński

Prowadzę działalność gospodarczą i w pewnych okresach korzystam z zasiłku opiekuńczego na dwoje dzieci. Kilka dni temu otrzymałam pismo z ZUS (zwykłym listem) z prośbą o podanie adresów szkoły i przedszkola, do których uczęszczają moje dzieci, gdyż zamierzają weryfikować, czy faktycznie sprawowałam opiekę na dziećmi. Wyznaczyli 7-dniowy termin na udzielenie odpowiedzi. Czy ZUS ma takie uprawnienia? Czy w świetle obecnych przepisów o ochronie danych ZUS może żądać ode mnie podania takich informacji?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Zakres uprawnień ZUS przy kontroli zasiłku opiekuńczego

Możliwość kontroli przez ZUS przebywania przez ubezpieczonego na zasiłku opiekuńczym

Na samym wstępie trzeba mieć na uwadze fakt, iż ZUS aktualnie coraz częściej dokonuje wszelakich kontroli. Intensywność tych kontroli związana jest zapewne z poleceniami samego szefostwa ZUS oraz, jak się Pani zapewne domyśla, również szukania oszczędności. Wobec tego przejdźmy do kwestii poruszonej w zapytaniu, a mianowicie możliwości kontroli przez ZUS przebywania przez Panią na zasiłku opiekuńczym.

O samym zasiłku opiekuńczym można mówić w zasadzie od całkiem niedługiego czasu. Niegdyś przysługiwał on tylko osobom na etacie. Następnie Trybunał Konstytucyjny nakazał zmianę tychże przepisów, gdyż dotychczasowe nie były zgodne z konstytucyjną zasadą równości. Dzięki temu od dnia 14 czerwca 2008 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 93, poz. 582), osobom prowadzącym działalność pozarolniczą oraz osobom z nimi współpracującym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie zasiłek opiekuńczy przysługuje na takich samych zasadach jak ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, czyli wszystkim osobom na tzw. etacie.

Zobacz również: Zwolnienie od psychiatry a kontrola ZUS

Kiedy przysługuje zasiłek opiekuńczy?

  • sprawowanie opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8,
  • sprawowanie opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
  • sprawowanie opieki nad innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje bez okresu wyczekiwania.

Kiedy możemy skorzystać z zasiłku opiekuńczego nawet dla zdrowego dziecka lub innego członka rodziny?

Wyróżniamy również szczególne przypadki, kiedy możemy skorzystać z zasiłku opiekuńczego nawet dla zdrowego dziecka lub innego członka rodziny, a należą do nich:

  • zamknięcie żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
  • w przypadku porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
  • w razie pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.

Oczywiście są jeszcze inne sytuacje, w których zasiłek przysługuje, a będzie to np. choroba zakaźna dziecka i konieczność jego izolacji, kwestie porodów i innych chorób w rodzinie. Nie wiem, w jakim wieku są Pani dzieci, dlatego dodam tylko, że jeśli ich wiek nie przekroczył dwóch lat, to prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje w takim przypadku nawet jeśli są inni członkowie rodziny, którzy mogliby zapewnić dziecku opiekę. Jest to szczególny przypadek, w którym nawet jeśli są w domu inne osoby, mogące zapewnić Pani opiekę nad dziećmi, i tak ma Pani prawo skorzystania z tego zasiłku.

Zobacz również: Czy opieka na dziecko wlicza się do chorobowego?

Utrata prawa do zasiłku opiekuńczego

A teraz przejdźmy już do samej kontroli dokonywanej przez ZUS oraz do możliwości, w których traci się prawo do zasiłku opiekuńczego.

Prawo do zasiłku opiekuńczego wygasa, gdy podczas kontroli ZUS stwierdzi, że w czasie zwolnienia od pracy z powodu konieczności sprawowania opieki wykorzystuje Pani to zwolnienie do innych celów niż sprawowanie opieki lub wykonuje pracę zarobkową.

Okoliczności te będą ustalane podczas kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy przeprowadzanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pracownik ZUS pojawi się u Pani z pisemnym upoważnieniem. W trakcie kontroli będzie również ustalał, czy nie ma innych członków rodziny mogących zaopiekować się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny (oczywiście nie dotyczy to sprawowania opieki nad chorym dzieckiem do lat 2). Jeśli kontrola z ZUS wykryje nieprawidłowości, kontroler sporządzi protokół z tychże czynności, do którego będzie mogła Pani wnieść swoje uwagi. W razie sporu sprawa prawdopodobnie skończy się w sądzie, w wydziale pracy i ubezpieczeń społecznych.

Podejmowanie pracy w czasie pobierania zasiłku opiekuńczego

Najczęstszym przypadkiem utraty prawa do zasiłku opiekuńczego jest podejmowanie pracy lub innego zarobkowanie. Zgodnie zaś z orzecznictwem sądowym – o rozpoczęciu pracy nie decyduje przy tym charakter stosunku prawnego, ale rodzaj wykonywanych czynności – praca zarobkowa to więc nie tylko podjęcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, ale wszelkie działania prowadzące do osiągnięcia korzyści majątkowej, w tym aktywność na podstawie umów cywilnoprawnych czy samozatrudnienia (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., sygn. I PKN 44/00). Nie liczy się także, w jakim wymiarze praca jest wykonywana (pełny lub częściowy wymiar), czy znacznie obciąża organizm pracownika (m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. SK 18/13). Wobec tego nie można więc jednocześnie opiekować się chorym dzieckiem i sobie dorabiać, nawet na zleceniu, lub świadczyć innych usług w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli zaś chodzi o możliwości ZUS w zakresie kontrolowania innych osób, w tym dzieci – w mojej ocenie są one bezpodstawne. ZUS ma prawo kontrolować ubezpieczonego, a nie jego dzieci. Na takim stanowisku stoi nawet ZUS, co wyraził w jednym z wywiadów przedstawiciel prasowy ZUS:

„ZUS kontroluje więc tylko osobę na zwolnieniu. W ramach kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy ZUS ustala, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim nie wykonuje pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem, a jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione z tytułu opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, sprawdzane jest dodatkowo, czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny, którzy pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym i mogą choremu zapewnić opiekę. Tej okoliczności nie sprawdza się w przypadku opieki nad dzieckiem w wieku do lat 2, gdyż wówczas zasiłek opiekuńczy przysługuje, nawet jeśli są inni domownicy mogący dziecku zapewnić opiekę.”

Zobacz również: Zasiłek opiekuńczy na żonę po porodzie

Kontrola z ZUS

Podsumowując, całość procesu kontroli regulowana jest przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. Nr 65, poz. 743). Zgodnie bowiem z § 6: „Kontrola prawidłowości wykorzystywania przez ubezpieczonych zwolnień lekarskich od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny polega na ustaleniu, czy:

  1. ubezpieczony nie wykonuje pracy zarobkowej,
  2. ubezpieczony nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z jego celem,
  3. poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę; nie dotyczy to sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat”.

Osobą kontrolowaną może być tylko Pani. Zaś zgodnie z § 8: „Osobie kontrolującej prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy płatnik składek wystawia imienne upoważnienie, które uprawnia do wykonywania kontroli również w miejscu zamieszkania, miejscu czasowego pobytu lub miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej. Wzór upoważnienia stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia”.

Mając na uwadze powyższe, ZUS nie ma prawa kontrolować Pani dzieci oraz faktu, czy były one w danym dniu w szkole. ZUS ma prawo jedynie do kontroli Pani oraz tego, czy nie wykorzystuje Pani zwolnienia wbrew przeznaczeniu. Dlatego w mojej ocenie pismo z ZUS można pozostawić bez odpowiedzi, gdyż brak jest potwierdzenia, że w ogóle je Pani odebrała, lub odpowiedzieć, że odmawia Pani udzielenia takich informacji, bowiem w Pani ocenie nie mogą one być przedmiotem kontroli, ewentualnie wezwać ZUS do wskazania podstawy prawnej takich działań. Samo przyjście kontrolera ZUS do szkoły lub przedszkola dziecko może stać się przedmiotem skargi na pracownika ZUS składanej bezpośrednio do Dyrektora Oddziału ZUS.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

prawo-pracy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

rozwodowy.pl

spolkowy.pl

prawo-cywilne.info

sluzebnosc.info

poradapodatkowa.pl

prawo-karne.info

praworolne.info

ewindykacja24.pl

Szukamy prawnika »