Przeliczenie odwieszonej emerytury

Na czym polega ponowne ustalenie podstawy wymiaru świadczeń emerytalnych?

Ponowne ustalenie podstawy wymiaru świadczenia polega na ponownym ustaleniu wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia z okresów zatrudnienia (składkowych i nieskładkowych) z okresów wybranych przez ubezpieczonego.

Osoba uprawniona może wystąpić z wnioskiem, gdy spełnia łącznie następujące warunki (art. 110 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353; dalej jako – u.e.r.):

• prowadziła działalność zarobkową, od której odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne i rentowe),
• działalność ta w całości lub części przypada na okres po przyznaniu świadczenia,
• nowo ustalony wskaźnik wysokości świadczenia jest wyższy od poprzednio obliczonego (warunek ten nie musi być jednak spełniony przez osobę, która od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, prawo do niego miała zawieszone),
• lub:
• prowadziła działalność zarobkową, od której odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne i rentowe),
• działalność ta w całości przypadała na okres po przyznaniu świadczenia (wyłącznie z tego okresu będzie ustalana nowa podstawa wymiaru świadczenia),
• wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynosi co najmniej 130%.

Zasady ustalania podstawy wymiaru renty (emerytury) ustalone zostały w art. 15 u.e.r. Pod uwagę bierze się podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne i rentowe) z okresu:

• 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych zatrudnienia poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia lub
• wybranych 20 lat z całego okresu zatrudnienia poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku.

Zgłoszenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych i nieskładkowych

Rencista (emeryt) może zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych i nieskładkowych (art. 6 i 7 u.e.r.). Uprawnienie to dotyczy także osoby pobierającej rentę rodzinną, przy czym okresy zgłoszone do ustalenia wysokości świadczenia musiały zostać wypracowane przez osobę zmarłą, w oparciu o której świadczenie zostało ustalone prawo do renty rodzinnej.

Trzydziestomiesięczny okres podlegania ubezpieczeniom społecznym po przyznaniu emerytury - nie odnosi się do przeliczenia przyznanego świadczenia. Ma zastosowanie przy obliczaniu wysokości nowej, kolejnej emerytury, przysługującej z tytułu ukończenia 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę, dla osoby już uprawnionej do emerytury wcześniejszej.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS w dziale I Przepisy ogólne w rozdziale 4 Podstawa wymiaru emerytur i rent określa w art. 15 sposób ustalania podstawy wymiaru tych świadczeń. Nie wchodząc w szczegóły, wystarczy stwierdzić, że obliczenie podstawy wymiaru wymaga przemnożenia uprzednio ustalonego wskaźnika podstawy wymiaru przez kwotę bazową, o której mowa w art. 19; jest to kwota obowiązująca w momencie ustalania podstawy wymiaru. Przepis art. 21 przewiduje modyfikację ustalenia podstawy wymiaru emerytury w przypadku osób, które wcześniej miały ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz osób, które wcześniej korzystały z emerytury (tzw. emerytury wcześniejszej). W tym drugim przypadku podstawę wymiaru emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego stanowi podstawa wymiaru emerytury w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1 w związku z ust. 1 pkt 1). Z przytoczonych uregulowań wynika, że stanowiąca element ustalenia podstawy wymiaru emerytury kwota bazowa jest kwotą obowiązującą w czasie ustalenia prawa do emerytury wcześniejszej.

Zobacz również: Obliczanie emerytury wojskowej

Sposób ustalania wysokości emerytury

Sposób ustalania wysokości emerytury określa art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z formuły ustalenia wysokości emerytury zawartej w ustępie 1 tego przepisu wynika, że na ostateczną wysokość emerytury istotny wpływ wywiera kwota bazowa. Według powołanego przepisu jest to kwota, „o której mowa w art. 19, zastrzeżeniem ust. 3 i 4”, tj. zasadniczo jest to kwota obowiązująca w czasie ustalania wysokości emerytury, co jednak nie dotyczy („z zastrzeżeniem ust. 3”) ustalenia wysokości emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury. Zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury.

Odnosząc powyższą regulację prawną do sytuacji, na gruncie której powstało przytoczone wcześniej zagadnienie prawne, należy dojść do wniosku, że emerytura osoby, która pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 stycznia 1990 r., a następnie nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podlega ustaleniu z zastosowaniem kwoty bazowej przyjętej do ustalenia podstawy wymiaru w momencie przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Stanowisko Sądu Okręgowego, który skłania się do poglądu, że emerytura ta powinna zostać ustalona z zastosowaniem kwoty bazowej obowiązującej w czasie uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 27 ustawy, nie zasługuje na akceptację z dwu powodów. Po pierwsze, nie jest trafne stanowisko, że emerytura ta stanowi nowe świadczenie, które w związku z tym powinno zostać ustalone z uwzględnieniem reguł dotyczących określenia wysokości emerytury przyznawanej po raz pierwszy w związku ze spełnieniem warunków przewidzianych art. 27 ustawy. Stanowisko to wymagałoby przyjęcia założenia, że prawo do emerytury wcześniejszej wygasło. Przepisy obowiązującego prawa nie dają podstaw do przyjęcia takiego założenia. Ponadto ustawa nie posługuje się pojęciem nowej emerytury względnie nowego świadczenia. W art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest mowa o emeryturze dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, z czego wynika, że w zakresie tego samego świadczenia – emerytury – w związku ze spełnieniem warunku osiągnięcia wieku emerytalnego następuje jedynie ustalenie na nowo podstawy wymiaru. Sąd Okręgowy, formułując przytoczone stanowisko, w gruncie rzeczy ograniczył się do powołania się na orzeczenie Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2005 r. I UK 120/2004 (OSNP 2005/16 poz. 257), z którego ma wynikać, że emerytura z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego u osoby, która ma ustalone prawo do emerytury wcześniejszej, stanowi nowe świadczenie, ustalane według reguł świadczenia przyznawanego po raz pierwszy. Konkluzja wyprowadzana z powołanego orzeczenia jest zbyt daleko idąca, ponieważ teza tego orzeczenia dotyczy raczej kwestii proceduralnej.

Po drugie, przyjęcie poglądu, że emerytura powinna zostać obliczona przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej pozbawiłoby znaczenia art. 53 ust. 3 ustawy, w sytuacji, kiedy przepis ten został wprowadzony w celu wyraźnego unormowania kwestii kwoty bazowej osób pobierających tzw. wcześniejszą emeryturę, przechodzących następnie na emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego.

(Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 czerwca 2006 r. I UZP 3/2006 )

Z kolei zgodnie z uchwałą z 10 września 2009 r. (I UZP 6/09), kwotę bazową obowiązującą w dacie złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez osobę mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej później ustalanej emerytury (art. 53 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 tej ustawy).

Uzasadniając orzeczenie sąd wskazał, że art. 53 ust. 3-4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprost odnosi się do części socjalnej emerytury. To zarazem oznacza, że zasada ustalania wysokości kwoty bazowej na dzień złożenia wniosku emerytalnego, zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z FUS, dotyczy wyłącznie kwoty bazowej służącej do ustalania części socjalnej.

Jednocześnie sąd wskazał, że dopuszczalne jest – niezależnie od ponownego przeliczenia kwoty bazowej dla części socjalnej na podstawie art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – ponowne przeliczenie całej kwoty świadczenia na podstawie art. 110 ust. 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15 ustawy, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego. Regulacje art. 53 i art. 110 ustawy są odrębne, a zatem może dojść do sytuacji, gdy zostanie przeliczona nie tylko kwota bazowa, ale ponownemu przeliczeniu będzie podlegać całe świadczenie. Aby więc można było przeliczyć jednocześnie część socjalną i pozostałą część emerytury, uprawniony musi jednocześnie spełnić warunki określone w wyżej wskazanych przepisach art. 53 i art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 9 grudnia 2004 r. II UZP 11/2004 LexPolonica nr 371109 Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/12 OSNP 2005/8 poz. 113 Prokuratura i Prawo – dodatek 2005/5 poz. 40 www.sn.pl z uzasadnienia:

„Ubezpieczony, który we wniosku o podjęcie wypłaty emerytury zawieszonej nieprzerwanie od dnia ustalenia prawa do niej nie zgłosił wniosku o ponowne obliczenie podstawy tego świadczenia – stosownie do art. 110 ust. 1 w związku z ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.) – zachowuje prawo do ponownego obliczenia podstawy wymiaru emerytury”.

Zgodnie z art. 110 ust. 1 ustawy o FUS „wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (...) przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego”, natomiast według ust. 2 tego przepisu „warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany od emeryta lub rencisty, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, w myśl ust. 1, nie pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do emerytury lub renty, lub okres wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wynosi co najmniej 130%”. Przede wszystkim, trafne jest stanowisko Sądu Apelacyjnego, że: „(...) warunkiem obliczenia ponownie emerytury ubezpieczonego od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, obejmującej okres przed ustaleniem jego prawa do emerytury (...), jak i okres po tej dacie, wskazany we wniosku ze stycznia 2002 r. i od kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia, czyli ze stycznia 1999 r., uzależniony jest od spełnienia czterech warunków określonych w przepisie art. 110 ust. 1 w związku z ust. 2 ustawy o emeryturach. Trzy z tych warunków mają charakter materialnoprawny, to jest nieprzerwane zawieszenie emerytury od dnia ustalenia prawa do niej i kontynuowanie po ustaleniu prawa do emerytury działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz posiadanie wskaźnika wysokości emerytury co najmniej 130% (...). Czwartym warunkiem, o charakterze formalnym, przewidzianym w art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach, jest zgłoszenie wniosku nie tylko o podjęcie zawieszonej emerytury, ale również wniosku o ponowne obliczenie świadczenia na podstawie art. 15 w oparciu o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia z okresu przypadającego co najmniej w części po ustaleniu prawa do emerytury po raz pierwszy”. Trafnie też Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że wprawdzie z art. 110 ust. 2 ustawy o FUS zdaje się wynikać, że wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury powinien być zgłoszony przed podjęciem jej wypłaty, jednakże taka konkluzja oparta wyłącznie na wykładni językowej nie uwzględnia ratio legis tego przepisu.

„(...) Przepis art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach ma na celu zrównanie sytuacji osób ubezpieczonych, które po spełnieniu warunków do uzyskania świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci emerytury czy renty kontynuują nieprzerwanie nadal działalność objętą obowiązkiem ubezpieczenia emerytalno-rentowego, niezależnie od tego, czy po spełnieniu warunków do nabycia świadczenia złożyły wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia, lecz go nie pobierały, jak to miało miejsce w sytuacji ubezpieczonego, czy też takiego wniosku nie złożyły. W przypadku osób, które po spełnieniu warunków do świadczenia nie złożyły wniosku o ustalenie prawa do tego świadczenia i kontynuowały działalność objętą obowiązkiem ubezpieczenia jest oczywistym, że w każdym czasie, gdy złożą wniosek o przyznanie świadczenia, wówczas mogą wskazać okres, z którego w świetle prawa podstawa wymiaru składek może być wzięta do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia, a więc i okres ubezpieczenia przypadający po spełnieniu warunków do nabycia świadczenia. Ich świadczenie będzie obliczone oczywiście z uwzględnieniem kwoty bazowej z dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia. Natomiast w przypadku osób, które po spełnieniu warunków do przyznania świadczenia złożą wniosek o ustalenie prawa do niego, ale nie będą jego pobierać, lecz będą nieprzerwanie kontynuować działalność objętą ubezpieczeniem, wyżej dokonana wykładnia gramatyczna prowadziłaby do pozbawienia ich możliwości skorzystania z prawa do obliczenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem kwoty bazowej z daty złożenia wniosku o podjęcie wypłaty zawieszonego świadczenia, jeżeli równocześnie z tym wnioskiem nie złożą wniosku o obliczenie ponownie wysokości świadczenia stosownie do art. 110 ust. 1 ustawy o emeryturach. Ich sytuacja zatem byłaby gorsza od sytuacji osób, które wcześniej nie występowały o ustalenie prawa do świadczenia, gdyż utraciliby możliwość wyliczenia świadczenia od, z reguły wyższej, kwoty bazowej z dnia złożenia wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia”.

Słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny, że za przyjęciem tej wykładni przemawia także art. 100 ustawy o FUS, zgodnie z którym prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Nie ma żadnych ani prawnych, ani aksjologicznych przesłanek pomijania tej zasady w rozpatrywanym zagadnieniu. Prawo do ponownego obliczenia wysokości emerytury powstaje z dniem spełnienia wszystkich materialnoprawnych warunków z art. 110 ust. 1, również w związku z ust. 2 ustawy o FUS.

Odmienne stanowisko organu rentowego jest uzasadnione jedynie o tyle, że zgłoszenie przez wnioskodawcę wniosku o podjęcie, wobec ukończenia przez niego 65 lat życia, wypłaty zawieszonej emerytury, nie nakładało na ten organ obowiązku dokonania ponownego obliczenia tej emerytury. Zgodnie bowiem z art. 109 ust. 2 ustawy o FUS ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje na wniosek świadczeniobiorcy. Przepis ten nie może jednak być wykładany w ten sposób, jak to czyni organ rentowy, a mianowicie, że traci to prawo emeryt (rencista), który mimo spełnienia warunków z art. 110 ust. 1 w związku z ust. 2 ustawy o FUS, równocześnie z wnioskiem o podjęcie wypłaty zawieszonego świadczenia, nie zgłosił stosownego wniosku o ponowne ustalenie jego wysokości. Zgłoszenie tego wniosku w późniejszym terminie ma tylko taki skutek, że wypłata świadczenia w wysokości wyższej nie może nastąpić wcześniej niż od miesiąca, w którym wniosek został zgłoszony, ponieważ podjęcie wypłaty zawieszonego świadczenia w dotychczasowej wysokości nie jest następstwem błędu organu rentowego.

Przeliczenie świadczenia jest możliwe wyłącznie w oparciu o nowe dowody i ewentualne składki zapłacone po przyznaniu świadczenia. ZUS oblicza świadczenie na dzień złożenia wniosku. Aby jednoznacznie ustosunkować się do Pana zapytania, konieczne by było zapoznanie się z treścią Pańskiego wniosku oraz decyzją ZUS.

Zobacz również: Przejście z emerytury wcześniejszej na powszechną

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.