Wcześniejsza emerytura dla pracownika PKP pracującego w warunkach szczególnych

Warunki, jakie musi spełnić pracownik, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej

Jak rozumiem, od 2008 r. nie pracuje Pan na stanowisku, które znajduje się na listach w przepisach ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (j.t. Dz. U. 2018 r., poz. 1924; zwanej dalej „u.e.p.”). Zgodnie z art. 4 u.e.p.:

„Art. 4. Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Przesłanki te muszą być spełnione kumulatywnie – muszą być spełnione wszystkie razem. Świadczy o tym zwrot „(…) który spełnia łącznie (…)”. Natomiast Pan po 2008 r. nie świadczył pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu tej ustawy, co jest wymagane dla nabycia prawa do emerytury pomostowej na zasadach ogólnych.

W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (por. przykładowo wyrok WSA w Poznaniu z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn. akt IV SA/Po 335/11). Zatem zasadniczo nie będzie Pan uprawniony do nabycia prawa do emerytury pomostowej, gdyż po 2008 r. nie świadczył Pan pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu nowej ustawy.

Odpowiedni staż pracy w warunkach o szczególnym charakterze oraz jej kontynuowanie po 1 stycznia 2009 r.

Jednakże pewnym wyjątkiem od treści art. 4 u.e.p. jest art. 49 u.e.p. Przepis ten traktowany jest jako przepis szczególny wobec art. 4 u.e.p. Stanowi on:

„Art. 49. Prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.”

Na tle tego przepisu Sąd Najwyższy wskazał, że „warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle art. 4 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) jest legitymowanie się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (w rozumieniu tej ustawy lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, a więc po 1 stycznia 2009 r. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy »szczególnej« według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych)” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11).

Natomiast Pan po 2008 r., jak i wcześniej, nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu obowiązujących przepisów (w rozumieniu nowych przepisów), tj. w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zobacz również: Kiedy na emeryturę pomostową 

Praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2012 r. Wskazał on, że określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Celem ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.), było ograniczenie kręgu osób uprawnionych do wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej. Nie ma więc podstaw do tego, żeby przeprowadzić wykładnię rozszerzającą, zaliczając prace niewymienione w ustawie o świadczeniach pomostowych jako te umożliwiające wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 września 2012 r., sygn. akt I UK 164/12).

Tak też wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2018 r., sygn. akt I UK 76/17: „przepis art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury pomostowej dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 ustawy, zwalniając je z konieczności wykonywania po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadza w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o przedmiotowe świadczenie spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Warunek ten został jasno wyrażony, wynika wprost z literalnego brzmienia art. 49 pkt 3 ustawy i jest zgodny z jej celem. W judykaturze przyjmuje się zatem, że w świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z dnia 4 września 2012 r., I UK 164/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 185; z dnia 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 159/13, z dnia 25 października 2016 r., II UK 373/15)”.

Zatem, jak się wydaje, nie spełnia Pan przesłanek do nabycia emerytury pomostowej.

Zobacz również: Praca w szczególnych warunkach kierowca samochodu ciężarowego

Rekompensata po nabyciu prawa do emerytury powszechnej

Natomiast ewentualnie, gdy Pan nabędzie prawo do emerytury powszechnej (wraz z ukończeniem 65 lat), może Pan spróbować wystąpić o rekompensatę z art. 21 u.e.p. Rekompensata ta jest swoistym odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w związku ze zmianą tych przepisów. Warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21-23 u.e.p. zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”.

Art. 23 u.e.p. stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 u.e.p. wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Celem tej rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Niemniej jednak proponowałbym Panu udać się do oddziału ZUS i skorzystać z pomocy doradcy emerytalnego. Taki doradca powinien rozwiać wszelki wątpliwości co do prawa do emerytury pomostowej oraz sporządzić prognozę przyszłej emerytury ZUS, w tym także z ewentualną rekompensatą.

Zobacz również: Emerytura pomostowa a praca na etacie

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.